Gojaznost se procjenjuje na osnovu indeksa tjelesne mase (BMI), ali u cilju detaljne evaluacije gojaznih, poželjna je procjena kompletnog tjelesnog sastava (body composition). Na osnovu BMI, Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) podijelila je gojaznost na nekoliko stadijuma i to: BMI 25−29,9 kg/m2 − prekomjerna težina, BMI 30−34,9 kg/m2 − gojaznost I stadiju- ma, BMI 35−39,9 kg/m2 − gojaznost II
stadijuma, BMI ≥ 40 kg/m2 − gojaznost III stadijuma. Pored toga, WHO je predložila podjelu same gojaznosti na 3 stepena i to: BMI ≥ 35 kg/m2 − teška gojaznost, BMI ≥ 40 kg/m2 − morbidna gojaznost i BMI ≥ 50 kg/m2 − ekstremna gojaznost. S obzirom na etničku pripadnost i genetsku konstituciju, neke zemlje definišu gojaznost ukoliko je BMI veći od 25 kg/m2 (Japan) ili BMI veći od 28 kg/m2 (Kina). Gojaznost značajno utiče na zdravlje, dovodeći do pojave metaboličnog sindroma sa svim njegovim posljedicama.
Negativne reperkusije gojaznosti ogledaju se u povišenom riziku za pojavu kardiovaskularnih oboljenja, bubrežnih bolesti, metaboličkih poremećaja, za nastanak gastrointestinalnih oboljenja i bolesti jetre, insulinske rezistencije koja vodi dijabetesu, sa značajnim smanjenjem ukupnog životnog vijeka i pojavom teških morbiditeta. Pored svega, gojaznost umanjuje kvalitet života, što nekada nosi sa sobom veliki socijalni i ekonomski problem jedne zemlje.
Gojaznost umanjuje kvalitet života, što nekada nosi sa sobom veliki socijalni i ekonomski problem jedne zemlje
edna od najčešće primjenjivanih endoskopskih procedura je plasiranje intragastričnog balona (balon koji se endoskopskim putem postavlja u želudac), što dovodi do nastanka brze sitosti zbog „relativnog” smanjenја zapremine želuca. Nakon nekoliko mjeseci od postavljanja balona i gubitka tjelesne težine, balon se uklanja, takođe endoskopskim putem. Međutim, istraživanja su pokazala da dugoročni rezultati ove metode nijesu zadovoljavajući jer pacijenti povrate svoju težinu za nekoliko mjeseci do godinu dana nakon uklanjanja intragastričnog balona.
U savremenoj medicini, zlatni standard u liječenju patološke gojaznosti predstavlja barijatrijska hirurgija. Naravno, ona je indikovana ako konzervativne mjere nijesu dovele do željenih rezultata. Barijatrijska hirurgija se preporučuje osobama koje imaju BMI > 35kg/ m2 za žene i > 40kg/m2 za muškarca, što se smatra gojaznošću trećeg stepena. Barijatrijska hirurgija se preporučuje i nešto manje gojaznim osobama (sa BMI 30kg/m2 i više) kada gojaznost značajno povećava rizik za razvoj komplikacija zbog kardiovaskularnih i endokrinoloških bolesti. Takođe, preporučuje se i osobama kojima gojaznost izaziva zdravstvene probleme lokomotornog sistema (bolove i propadanje zglobova na nogama, kičmenog stuba), česta zapaljenja žučne kese, masnu infiltraciju jetre sa znacima hepatitisa, smanjenu plodnost, aterosklerozu, poremećaje disanja u snu uz česte infekcije respiratornog trakta, kao i psihičke i psihološke probleme.
U savremenoj medicini, zlatni standard u liječenju patološke gojaznosti predstavlja barijatrijska hirurgija
Benefiti barijatrijske hirurgije obuhvataju sljedeće: bolesnici u prvim mjesecima nakon operacije gube mjesečno između dva i 10 kilograma, a u zavisnosti od primjenjene metode; poboljšava se stanje hroničnih bolesti, kao što su dijabetes (manje doze insulina ili manja doza oralnih preparata na dnevnom nivou) i hipertenzija (normalizacija krvnog pritiska, smanjena potreba medikamentoznog tretmana); smanjuje se nivo holesterola i triglicerida u krvi; smanjuje se pritisak na zglobove donjih ekstremiteta i kičme (usljed gubitka težine), te smanjeno propadanje zglobnih hrskavica; olakšava se disanje i smanjuje učestalost infekcija respiratornog trakta; olakšava se kretanje i povećava se obim pokreta; poboljšava se psihičko stanje, ali i psihički i psihološki aspekt bolesnika sa svim svojim efektima; stabilizuju se i poboljšavaju metaboličke funkcije; smanjuju se rizici za pojavu akutnog koronarnog sindroma i/ili moždanog insulta; poboljšava se kvalitet života.
Savremene barijatrijske operacije se izvode laparoskopski (minimalno invazivno), sa nekoliko rezova na koži od oko pola centimetra. Hirurg kroz male rezove uvodi laparoskop, aparat u obliku cijevi koji na vrhu ima kameru i osvjetljenje, a zatim i ostale instrumente. Moderni optički aparati omogućavaju vizualizaciju organa u abdomenu i praćenje izvođenja operacije na monitoru, sa mnogo boljom slikom i detaljima nego što je moguće golim okom. Prednosti laparoskopske metode su brojne i obuhvataju brži oporavak, manju trauma tkiva, manje bolova nakon operacije, kratak boravak u bolnici, manji rizik za pojavu komplikacija, manji gubitak krvi i na kraju minimalne, gotovo neprimjetne ožiljke na koži. Laparoskopske operacije se obavljaju gotovo u opštoj anesteziji i traju u od 1 do 3h a u zavisnosti od vrste metode. U zavisnosti normalne fiziološke funkcije gastrointestinalnog trakta (uključujući i preostalog želuca) mogu biti potpuno očuvane i kompetentne. Izbor metode barijatrijske operacije zavisi od stepena gojaznosti, godina i opšteg stanja pacijenta, ali i želje pacijenata. Hirurške procedure, koje spadaju u domen barijatrijske hirurgije, obuhvataju: postavljanje prilagodljive želudačne omče, sleeve resekciju želuca i gastrični bypass. Priprema za operaciju obuhvata posebni dijetetski režim uz hiperproteinsku ishranu, uz redukciju ugljenih hidrata i masti, kao i osnovnu preoperativnu pripremu (ultrazvučni pregled abdomena, ezofagogastroduodenoskopiju, laboratorijske nalaze, preglede endokrinologa, kardiologa, anesteziologa).
Moderne barijatrijske operacije omogućavaju da pacijent na vrlo komforan način riješi dugogodišnji problem, postepeno gubeći kilograme
Barijatrijska operacija zvana „prilagodljiva želudačna omča” predstavlja postavljanje specijalne gastrične trake oko želuca, koja ga dijeli na dva dijela. Hrana stiže u manji dio želuca (džep) i izaziva sitost dosta brže nego inače. Gastrična traka se nakon postavljanja puni fiziološkim rastvorom ili vazduhom, putem malog porta koji se postavlja ispod kože i time se podešava prohodost želuca. Ova metoda nema poseban rizik od pojave operativnih i postoperativnih komplikacija. Pacijent ostaje u bolnici samo jedan dan nakon operacije i nastavlja sa normalnim unosom hrane, bez smanjene resorpcije i smetnji pri varenju. Ova metoda zahtijeva uklanjanje omče nakon određenog perioda, takođe hirurškim putem, što predstavlja nedostatak procedure.
Operacija gastrični bypass omogućava preusmjeravanje hrane, budući da se resecira želudac neposredno ispod jednjaka i taj dio želuca se spaja sa vijugom tankog crijeva. Veći dio želuca, dvanaestopalačno crijevo i početni
dio tankog crijeva se isključuju iz puta hrane kroz gastrointestinalni trakt, ali ostaju u abdomenu. Mali dio želuca koji ostaje ima oblik džepa i očuvanu funkciju varenja hrane. Gastrični bypass se odražava na smanjenu apsorpciju hranljivih materija, što pored smanjene količine unijete hrane, zbog redukcije želuca, doprinosi gubitku tjelesne težine. Promjena puta unijete hrane ima pozitivno dejstvo na crijevne hormone koji regulišu sitost. Ova operacija je pogodna za dugotrajan gubitak kilograma kod veoma izražene gojaznosti. Nedostatak operacije predstavlja gubitak fiziološkog puta hrane kroz gastrointestinalni trakt, te promjenu u načinu varenja i apsorpcije iz tankog crijeva. Zbog toga pacijent mora da nadoknađuje vitamine i minerale kroz upotrebu dijetetskih suplemenata do kraja života. Pacijent ostaje u bolnici 3−4 dana, nakon čega nastavlja oporavak u svom domu.
Nakon svih procedura preporučuje se hiperproteinska ishrana 1−2 nedjelje nakon operacije, nakon čega se uključuje normalna ishrana
Jedna od najčešće primjenjivanih metoda, i po naučnim dokazima najadekvatnija, je želudačna sleeve resekcija. Želudačna sleeve resekcija podrazumijeva operativno uklanjanje 60−80% želuca, što se ne odražava na njegovo funkcionisanje, kao ni na njegovu fiziološku funkciju. Operacijom želudac dobija izgled rukava ili cijevi, njegov višak se odstranjuje, a tok hrane u dvanaestopalačno crijevo ostaje nepromijenjen. Smanjivanjem obima (zapremine) želuca onemogućen je unos veće količine hrane. Smanjuje se i nivo hormona koji izaziva glad, tako da se sitost javlja sa malom količinom unijete hrane. Ova operacija je pogodna i za izuzetno gojazne osobe i omogućava brz gubitak kilograma. Pacijent ostaje u bolnici dva ili tri dana, nakon čega oporavak nastavlja u kućnim uslovima. Nakon operacije nije neophodna nadoknada vitamina i minerala, kao ni drugih suplemenata.
Nakon barijatrijskih operacija pacijenti se mogu vratiti svojim aktivnostima poslije sedam do deset dana. Najbrži oporavak imaju bolesnici kod kojih je primijenjeno postavljanje prilagodljive gastričke omče. Nakon svih procedura preporučuje se hiperproteinska ishrana 1−2 nedjelje nakon operacije, nakon čega se uključuje normalna ishrana. U prvih mjesec dana od operacije, pacijenti obično imaju problem sa unosom adekvatne količine vode zbog male zapremine želuca, ali se ubrzo prilagode, te se u prvih mjesec dana nakon operacije preporučuje stalno konzumiranje tečnosti.
U savremenoj medicini i hirurgiji, te eri minimalno invazivne hirurgije i fast-track programa u hirurgiji, barijatrijska hirurgija ima izuzetan značaj u liječenju gojaznosti, a indikacije za barijatriju se povećevaju iz dana u dan. Pored toga, multidisciplinarni pristup, ali i obučenost hirurga za izvođenje minimalno invazivnih procedura, predstavlja olakšicu u liječenju gojaznih sa odličnim dugoročnim rezultatima.
