Poslije karcinoma dojke, najčešći karcinom kod žena je karcinom grlića materice.
U svijetu godišnje od karcinoma grlića materice oboli oko pola miliona žena, a polovina njih umre od ove bolesti.
Alarmantan je podatak da u Evropi Crna Gora ima najveću stopu obolijevanja (26,2/100000) i umiranja od ovog karcinoma (10.5/100000), a u pitanju je bolest koja se mogla spriječiti.
Karcinom grlića materice je jedan od rijetkih maligniteta kod kojeg se zna šta ga izaziva. Izaziva ga humani papiloma virus (HPV), koji se prenosi seksualnim putem sa zaraženom osobom. Postoji preko 100 tipova ovog virusa i oni su podijeljeni u grupe sa niskim i visokim onkogenim potencijalom. Najveći onkogeni potencijal imaju tipovi 16 i 18. U većini slučajeva infekcija humanim papiloma virusom prolazi asimptomatski i organizam spontano eliminiše virus u roku od 6 do 24 mjeseca ukoliko je imunitet dobar, pa žene i ne znaju da su bile zaražene. Ukoliko virus ostane u tijelu i nakon tog vremena tada govorimo o perzistentnoj infekcija koja nakon više godina može dovesti do premalignih i malignih promjena na grliću materice.
Kao faktori rizika za nastanak karcinoma grlića materice najčešće se pominju seksualne navike, odnosno prerano stupanje u polne odnose, veliki broj seksualnih partnera, veliki broj partnerovih veza, seksualni odnosi bez zaštite itd. Osim navedenih, faktori rizika su i druge polno prenosive infekcije, loši socijalno-ekonomski uslovi, pušenje i svi faktori koji doprinose padu imuniteta.
Prosječna starost u kojoj se otkriva invazivni karcinom grlića je od 48. do 52. godine, a karcinom in situ (karcinom koji nije probio bazalnu membranu) do 35. godine, mada se u posljednje vrijeme ova granica pomjera ka mlađem uzrastu.
Kada govorimo o simptomima ove bolesti, oni se najčešće javljaju u uznapredovalim fazama bolesti i tu spadaju postkoitalna/kontaktna krvarenja (krvarenja nakon seksualnog odnosa ili prilikom pregleda), intermenstrualna (krvarenja između ciklusa), postmenopauzalna krvarenja, sukrvičavi iscjedak boje ispirka mesa koji ima neprijatan miris, gubitak tjelesne težine, oticanje nogu itd.
Dakle, važno je napomenuti da bolest najčešće prolazi asimptomatski u ranim stadijumima, tako da se najčešće otkriva u poodmakloj fazi, kada su i mogućnosti za izlječenje značajno smanjene. Stoga je jako važno apelovati na žene da idu na redovne preventivne ginekološke preglede bar jednom godišnje, a sa pregledima treba započeti najkasnije 3 godine od stupanja u seksualne odnose. Ovaj karcinom se razvija veoma sporo, što nam ostavlja mogućnost da ga otkrijemo na vrijeme.
PAPA test i kolposkopski pregled zajedno imaju pouzdanost 98%
Preventivni ginekološki pregled podrazumijeva:
Uzimanje PAPA brisa (bris sa površine i iz kanala grlića materice) od kojeg se pravi citološki razmaz na predmetnom staklu, koji se potom posmatra pod mikroskopom u potrazi za izmijenjenim ćelijama.
Sve žene starosti od 25 do 65 godina trebalo bi da rade PAPA test jednom godišnje, a ukoliko su dva uzastopna godišnja PAPA testa normalna, onda se ovaj pregled može ponoviti nakon 3 godine. Optimalan period za uzimanje PAPA brisa je sredina ciklusa, od 10. do 20. dana nakon početka posljednje menstruacije.
Interpretacija rezultata PAPA testa:
LBC (Liquid based citology) test je unaprijeđena verzija PAPA testa − test na tečnoj podlozi čime je smanjen broj lažno negativnih nalaza, a omogućena je i obrada HPV testa iz istog brisa, kao i naknadna analiza istog uzorka brisa.
Kolposkopski pregled − površina grlića materice se posmatra pod uveličanjem 10−60 puta pomoću posebno dizajniranog instrumenta zvanog kolposkop.
Pregled se odvija u tri faze: u prvoj fazi ljekar prvo samo posmatra grlić materice, u drugoj slijedi premazivanje sa 3% sirćetnom kiselinom, a na kraju premazivanje Lugolovim rastvorom. Nakon premazivanja sirćetnom kiselinom, ukoliko postoje abnormalne ćelije, dolazi do reakcije “bubrenja” epitela i ti djelovi grlića postaju bijeli. Lugolov rastvor boji tkivo grlića materice jednako i ravnomjerno kada su u pitanju normalne ćelije i to se naziva pozitivna jodna reakcija. Ukoliko postoje abnormalne ćelije one se u ovom dijelu pregleda ne boje. Ukoliko se nađu atipične kolposkopske slike, uzimaju se isječci (biopsija) sa sumnjivih područja grlića i šalju na patohistološku analizu radi postavljanja definitivne dijagnoze, a, takođe, u sumnjivim slučajevima može se uraditi i kiretaža cervikalnog kanala i dobijeni materijal poslati na patohis- tološku analizu u cilju isključenja adenokarcinoma grlića (karcinoma glandularnog porijekla).
