Gojaznost je veliki problem današnjice. Smatra se da danas u svijetu ima oko 650 miliona (13%) ljudi koji se bore sa ovim problemom. U starosnoj grupi preko 18 godina, 39% muškaraca i 40% žena su gojazni. Od 1970-ih godina do danas, broj osoba sa gojaznošću se skoro utrostručio, dok je u Americi dostigao nivo od čak 42%. Gojaznost utiče na svaki sistem u organizmu. Neke od sistemskih posljedica gojaznosti su: metabolički sindrom, insulinska rezistencija, dijabetes melitus, menstrualne neregularnosti, policistični ovarijumi, deficit testosterona, infertilnost i deficit vitamina D. Metabolički sindrom se definiše ako su ispunjena 3 ili više kriterijuma od navedenih: obim struka > 102 cm kod muškaraca i > 88 cm kod žena, pritisak 130/85 ili viši, trigliceridi 150 mg/dl (1,8 mmol/L) ili viši, HDL – holesterol < 40 mg/dl (1,0 mmol/L) kod muškaraca i < 50 mg/dl (1,3 mmol/L) kod žena, kao i jutarnja glukoza viša od 100 ml/ dl (5,6 mmol/L). Kardiovaskularne posljedice gojaznosti su: visok pritisak, hiperlipidemija, koronarna arterijska bolest, srčana insuficijencija, atrijalna fibrilacija, venska insuficijencija, kao i duboka venska tromboza. Kada pričamo o plućnim komplikacijama, treba navesti astmu, plućnu hipertenziju, krvne ugruške u plućima, kao i OSA (opstruktivna apnea). Ono što je manje poznato je to da gojaznost može da dovede i do razvoja maligniteta, tj. kancera, od kojih su najčešći endometrijalni karcinom, karcinom bubrega, debelog crijeva i dojke kod žena u menopauzi. Neke studije su pokazale da gojaznost može biti čak i zaštitni faktor kod hronične opstruktivne bolesti pluća
i hronične bubrežne insuficijencije, što je poznato i kao ‘paradoksalni efekt gojaznosti’.
Veganska dijeta smanjuje rizik od kardiovaskularnih bolesti i dijabetesa, ali isto tako povećava rizik od deficita vitamina B12
Prodiskutovaćemo neke od najpoznatijih dijeta, kao i njihove benefite i rizike. Atkinsonova dijeta (Atkins) sadrži malo karbohidrata (< 50 gr/dan), visok sadržaj masti i dovodi do smanjenja nivoa triglicerida i insulina u krvi, a takođe podiže i nivo HDL (dobrog holesterola) u krvi. Veganska dijeta (zasnovana na bilju) sadrži nizak procenat masti (10−15%/ dan), dosta karbohidrata, kao i odsustvo mesa, jaja i mliječnih proizvoda. Veganska dijeta smanjuje ri- zik od kardiovaskularnih bolesti i dijabetesa, ali isto tako povećava rizik od deficita vitamina B12. DASH (Dietary Approach to Stop Hypertension) dijeta, kao što i samo ime kaže, je dijeta sa ciljem da se smanji povišen krvni pritisak. DASH dijeta sadrži dosta kar- bohidrata, 4−5 služenja voća i povrća u toku dana, 2−3 služenja niskomasnih mliječnih proizvoda, nizak unos masti, mesa i slatkiša, kao i hranu koja sadrži dosta kalcijuma, magnezijuma i kalijuma. Mediteranska dijeta, koja je prisutna na našim prostorima, uglavnom sadrži dosta voća, povrća, mahunarke, koštunjavo voće, vino i nizak sadržaj crvenog mesa. Mediteranska dijeta smanjuje incidencu kardiovaskularnih bolesti i jedina je dijeta koja čak smanjuje rizik za 30% od moždanog udara i infarkta miokarda, što je dokazano mnogobrojnim studijama.
Mediteranska dijeta, koja je prisutna na našim prostorima, uglavnom sadrži dosta voća, povrća, mahunarke, koštunjavo voće, vino i nizak sadržaj crvenog mesa
Kada se fizičkom aktivnošću i raznim dijetama ne postiže željeni gubitak težine, jedan od sljedećih koraka, koji je dosta rasprostranjen u Americi, jeste barijatrijska hirurgija, tj. operativni način koji će rezultirati gubitkom težine. Pacijenti koji su kandidati za potencijalnu hiruršku intervenciju treba da ispunjavaju sljedeće kriterijume: već prethodni pokušaji da se izgubi težina dijetom i fizičkom aktivnošću, BMI > 40 ili BMI > 35 i makar jedan od komorbiditeta kao što su dijabetes, povećan krvni pritisak, opstruktivna apnea, astma, gastritis, teški oblik artritisa i sveukupno loš kvalitet života. Kontraindikacije za barijatrijsku hirurgiju su aktivna bulimija, korišćenje alkohola, marihuane ili drugih supstanci u prethodnih 6 mjeseci, pacijenti koji su nekompetetni i ne bi pratili uputstva, kao i aktivna psihijatrijska stanja kao što su to depresija, psihoza, mnogobrojni pokušaji samoubistva, kao i hospitalizacija u psihijatrijskoj bolnici u posljednjih godinu dana. Barijatrijska hirurgija predstavlja multidisciplinarni pristup koji obuhvata nutricionistu, specijalistu gojaznosti, psihijatra i hirurga i nadam se da će ovaj kompleksni način liječenja uskoro više zaživjeti i u Crnoj Gori.
