Grip ili influenca (eng.flu) je akutna infekcija respiratornog trakta sa sistemskim manifestacijama, koja se obično javlja u vidu epidemija (virusi influence A i B), a rijetko i kao pandemija (virus influence tipa A). Sporadične infekcije su uzrokovane virusom influence tip C.
Riječ influenca potiče od latinske riječi influentia što znači uticaj. Taj naziv su dali Italijani početkom 16.vijeka, zato što su mislili da je ona nastala pod uticajem nebeskih tijela.
Danas je poznato da su u porodicu virusa Orthomyxoviridae svrstani virusi influence ljudi i životinja. Porodica ima dva roda, Orthomyxovirus u kome se nalazi virus influenzae tip A (inficira ljude i životinje) i tip B (isključivo humani tip), i rod Influenzae C sa virusom influenzae tip C.
Prirodni rezervoar svih influenca virusa tipa A su vodene ptice.
Virusi gripa se kod ptica replikuju u gastrointestinalnom traktu, pa se putem fecesa oslobađaju u spoljašnju sredinu.
Do skoro se mislilo da ptičji virusi ne mogu direktno da se prenesu na humanu populaciju. Sumnje su odbačene 1997.godine kada je ptičji virus H5N1 u Hong Kongu izazvao teško oboljenje kod 18 ljudi od koji je šest umrlo. Ovo je prvi zabilježen slučaj direktnog prenosa virusa influence sa ptica na čovjeka. Po infekciji čovjeka i virusne adaptacije na novog domaćina, virus može dalje da se širi interhumanim prenosom sa oboljelog na zdravog čovjeka.
Virus influence se prenosi kapljičnim putem, a mogući su i indirektni prenosi preko predmeta kontaminiranih sekretima bolesnika ili ruku.
Kako je grip osvojio svijet?
Iako je simptome sezonskog gripa prepoznao Hipokrat prije 2.400 godina, prvo detaljno objašnjenje vezuje se za
1580. godinu, kada se epidemija proširila i na Aziju i Afriku postavši prva poznata pandemija. Pandemija 1889.godine poznata kao ”Ruski grip”, prva je detaljno opisana pandemija.
Pandemije gripa su se kroz istoriju javljale u različitim vremenskim intervalima i u različito doba godine.
XX vijek su obilježile četiri pandemije gripa:
- Španska groznica 1918. A (H1N1)
- Azijski grip 1957. god. A(H2N2)
- Hong Kong grip 1968. god. A(H3N2)
- Ruski grip 1977. god. A(H1N1), od ove godine pa sve do danas imamo kontinuiranu cirkulaciju dva subtipa virusa tipa A, i to A (H1N1) i A (H3N2).
Da li ste znali?
Španska groznica, pandemija od 1918-1919. godine je najdestruktivnija u novijoj istoriji sa mnogo većim bilansom stradalih nego u Prvom svjetskom ratu. Preminulo je oko 50 miliona ljudi širom svijeta, dok je skoro trećina svjetske populacije bila zaražena. Pretpostavlja se da je epidemija izazvana virusom H1N1(koji prenose ptice) najprije izbila u Kini, pri čemu su je kineski radnici prenijeli u Evropu preko Kanade.
Španija je bila neutralna u tada najvećem istorijskom sukobu, ostale zemlje učesnice rata su ograničile informacije zbog poljuljanog morala stanovništva, pa je groznica nazvana španskom. U ratnim okolnostima usled neuhranjenosti i oslabljenog imuniteta, virus je bio smrtonosan, umirale su i osobe u dobi od 20-40 godina.Obzirom da je 1928. godine pronađen penicilin, tokom trajanja ove pandemije nije bilo lijeka kojim bi se zaustavile bakterijske infekcije, što je vodilo zapaljenju pluća sa smrtnim ishodom.
Svjetska zdravstvena organizacija je deklarisala epidemiju novog tipa influenza A (H1N1) kao pandemiju svinjske influence iz juna 2009.godine. Novi virus tipa A (H1N1), takozvani svinjski virus gripa, nastao je resortiranjem humanog, ptičjeg i svinjskog gripa. Ovaj virus takođe kontinuirano cirkuliše u prirodi, pa zbog toga vakcina za zaštitu od sezonskog gripa od 2010. godine sadrži sva tri aktuelna subtipa virusa influence A.
Kako se grip širi?
Virus influence se prenosi kapljičnim putem (kašljanjem, kijanjem i govorom zaražene osobe). Mogući su i indirektni prenosi preko predmeta kontaminiranih sekretima bolesnika ili ruku.
Virus pokazuje tropizam za epitelne ćelije respiratornog trakta.
Prvo dospijeva u gornje partije respiratornog trakta. Mali broj virusnih čestica se zadržava u respiratornom stablu zbog prisustva nespecifičnih inhibitora u micinskom sekretu koji inaktivišu virus.
Enzim neuraminidaza, smanjujući viskoznost sekreta, omogućava lakšu adsorpciju virusa za ćelije respiratornog epitela. Razrijeđena sluz omogućava lakši prenos virusa u donje partije respiratornog trakta.
Aktivna replikacija virusa i njegov citocidni efekat na epitelne ćelije imaju za posljedicu nekrozu ćelija traheje i bronhija. U težim slučajevima nastaje i oštećenje epitela alveola. Česte komplikacije gripa su superinfekcije, najčešće bakterijske etiologije: Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus i Hemophilius influenzae
Kako se grip liječi?
Neophodno je mirovanje i uzimanje dovoljne količine tečnosti. Terapija je simptomatska, koriste se ljekovi za snižavanje povišene tjelesne temperature i protiv bolova.
U slučaju teških formi gripa sa laboratorijski potvrđenom infekcijom, primjenjuju se i antivirusni ljekovi.
Kako se grip može prevenirati?
Najdjelotvornija metoda zaštite od gripa jeste vakcinacija. Time se može smanjiti rizik obolijevanja od gripa i znatno smanjiti opasnost od komplikacija kod rizičnih grupa.
Period za vakcinisanje je od oktobra do decembra, ali se vakcina može primiti u bilo koje vrijeme u toku trajanja sezonskog gripa. Nakon sprovedene vakcinacije, potrebno je oko dvije nedjelje da bi se u organizmu razvila zaštitna antitijela.
Vakcinisanje se ponavlja svake godine/sezone iz razloga što se virus neprekidno mijenja. Vakcina pruža zaštitu samo u toku jedne sezone od infekcije sojevima virusa koji su prisutni u vakcini.
Prema preporuci SZO vakcina sadrži izmijenjene, nove sojeve A i B tipa virusa, koji su bili prisutni u populaciji u prethodnom zimskom periodu.Nova generacija vakcina podrazumijeva primjenu subjediničnih vakcina koje sadrže samo H i N antigene.
Higijenske mjere
Sledeće mjere pomažu da se redukuje rizik prenošenja uzročnika bolesti:
- redovno pranje ruku vodom i sapunom
- prilikom kašljanja i kijanja, koristiti maramicu ili držati ruku na ustima, nakon toga ruke temeljno oprati vodom i sapunom
- maramice nakon upotrebe odložiti u kofu za otpatke
- redukujte kontakte s drugim osobama.
Vakcinacija se preporučuje osobama rizičnih grupa: starijima od 65 godina, maloj djeci, osobama sa hroničnim srčanim, plućnim i metaboličkim bolestima, osobama koje dolaze u kontakt sa velikim brojem ljudi
