HPV – humani papilomavirus

Naziv papilomavirusi potiče od grčkih riječi papila – bradavica i oma – tumor. Otkriveni su u prvoj polovini 20. vijeka. Infektivno porijeklo kožnih bradavica kod životinja i ljudi potvrđeno je inokulacijom filtrata bradavice u kožu, čime je izazvan papilom na mjestu ubrizgavanja.

HPV – humani papilomavirusi iz porodice Papillomaviridae pripadaju grupi DNK virusa i veličine su od 52 do 55 nm. Izazivaju infekcije kod ljudi, inficiraju ćelije kože i ćelije sluznica (konjunktive, oralna i anogenitalna). Do danas je identifikovano više od 200 HPV tipova. Za pojedine HPV tipove potvrđen je onkogeni potencijal. Podijeljeni su na tipove sa visokim i niskim onkogenim potencijalom, odnosno na visoko i niskorizične tipove.

HPV niskog onkogenog potencijala: 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70, 72, 81

HPV visokog onkogenog potencijala: 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 68, 73, 82

Tip 16 se povezuje sa 60% slučajeva, a tip 18 sa oko 10% slučajeva karcinoma grlića materice.

VJEROVATNOĆA PRENOSA INFEKCIJE NAKON SAMO JEDNOG SEKSUALNOG ODNOSA SA INFICIRANIM PARTNEROM JE 60%

NAJZNAČAJNIJI PUT PRENOŠENJA JE SEKSUALNI KONTAKT vaginalni, oralni i analni odnos. Obično je prenosilac virusa bez simptoma i znakova bolesti. Vjerovatnoća prenosa infekcije nakon samo jednog seksualnog odnosa sa inficiranim partnerom je 60%. Potrebno je preduzeti sve mjere kojima se sprečava infekcija: upotreba kondoma, apstinencija i smanjenje broja seksualnih partnera.

INFEKCIJA HPV JE JEDNA OD NAJČEŠĆIH SEKSUALNO PRENOSIVIH INFEKCIJA U SVIJETU

• oko 75% seksualno aktivne populacije će biti inficirano jednim ili više tipova HPV u toku života,

• najveći broj infekcija se dešava u ranoj mladosti u periodu od 15. do 24. godine starosti,

• učestalost genitalne HPV infekcije je približno ista kod muškaraca i žena i kreće od 2–40%.

Ulazno mjesto za HPV predstavljaju mikrolezije epitela kože i sluznica.

U više od 70% slučajeva dolazi do kompletne eliminacije virusa iz organizma i to najčešće poslije 12–18 mjeseci od infekcije. Većina inficiranih savlada infekciju, ne znajući da su bili inficirani i nikada ne razviju bilo kakve znakove bolesti.
Kod 30% slučajeva dolazi do uspostavljanja perzistentne infekcije koja može dovesti tokom više godina do patoloških promjena ćelija epitela u vidu blagih ili teških displazija. Djelovanjem imunskog sistema u bilo kom periodu, bez obzira na nastale promjene, može doći do kompletne eliminacije virusa iz organizma.
Kod 0.8% inficiranih žena će tokom 10–20 godina doći do razvoja invazivnog karcinoma.

Širom svijeta HPV dominira kao uzročnik raka grlića materice u 95–99,7% slučajeva, a kod analnog karcinoma u 88%. Podaci na svjetskom nivou pokazuju da je karcinom grlića materice vodeći uzrok smrtnosti kod žena. Od kako ste se inficirali HPV do pojave kondiloma obično prođe 2–3 mjeseca. Od inficiranja visokoonkogenim HPV do pojave karcinoma može proći i do 10 godina.

KLINIČKO ISPOLJAVANJE HPV INFEKCIJE

U toku infekcije, virus stimuliše rast i proliferaciju ćelija epitela i dolazi do pojave papiloma. U zavisnosti od tipa virusa kojim je inficirana žena ili muš- karac, bolest će se pojaviti na koži ili sluznicama:

• kožne bradavice se uglavnom javljaju kod starije djece i adolescenata (HPV 1–4)

• polne bradavice/kondilomi, HPV 6 i 11

• laringealni papilomi – kod djece nastaju kao posljedica vertikalne transmisije u toku porođaja, dok se kod odraslih dovode u vezu sa seksualnom transmisijom

• određene vrste tumora: benigni tumori usne duplje, karcinom usne duplje i larinksa. HPV se obično povezuje sa karcinomom grlića materice

OTKRIVANJE PREMALIGNIH PROMJENA NA GRLIĆU MATERICE POSTIŽE SE UTVRĐIVANJEM HPV INFEKCIJE POMOĆU PCR TESTA, PAPA TESTOM, KOLPOSKOPIJOM I BIOPSIJOM

Testiranje na prisustvo HPV se radi u cilju prevencije nastanka karcinoma grlića materice i us- postavljanja tačne dijagnoze.

Otkrivanje premalignih promje- na na grliću materice postiže se utvrđivanjem HPV infekcije pomoću PCR testa, PAPA testom, kolposkopijom i biopsijom.

U laboratoriji se vrši detekcija i genotipizacija visokorizičnih tipova HPV putem real time PCR. Dokazivanje nukleinske kiseline se vrši u uzorcima briseva i uzorcima tkiva dobijenim biopsijom ili hirurškim uklanjanjem. Precizni rezultati, uz prednost visoke osjetljivosti i specifičnosti metode, isključuju mogućnost lažno negativnih ili lažno pozitivnih nalaza. Genotipizacija ima veliki prognostički i dijagnostički značaj, jer omogućava određivanje da li su pacijentkinje u visokom ili niskom riziku za razvoj karcinoma.

Od 2013. godine HPV vakcinacija je uvrštena u programe obavezne vakcinacije u 66 zemalja u svijetu, među njima i u razvijenim zemljama Evrope. Dosadašnji rezultati kliničkih studija ukazuju da vakcine štite u 90% od 100% slučajeva od nastanka karcinoma grlića materice sa HPV tipovima koji su prisutni u vakcini, kao i prekanceroznih lezija.

Danas su u upotrebi tri vrste profilaktičkih vakcina: bivalentna (sadrži VLP čestice tipova 16, 18), kvadrivalentna vakcina (sadrži VLP čestice tipova 6, 11, 16, 18 ) i devetovalentna (sadrži VLP čestice tipova 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58).

Najbolji efekat vakcina ima ukoliko se daje u uzrastu od 9 do 14 godina. U Crnoj Gori je planirana vakcinacija djevojčica sa navršenih devet godina života sa devetovalentnom vakcinom, koja pruža zaštitu od najvećeg broja tipova HPV.

SPECIFIČNA ANTIVIRUSNA TERAPIJA ZA HPV INFEKCIJU ZA SADA NE POSTOJI

Terapija uključuje lokalnu primjenu antiproliferativnih ljekova, krioterapiju i lasersko, odnosno hirurško uklanjanje. Potrebno je preduzeti sve mjere kojima se sprečava infekcija: upotreba kondoma, smanjenje broja partnera i apstinencija.

Svjetski dan seksualne i reproduktivne svijesti obilježava se svake godine 12. februara i dobra je prilika da se mladoj populaciji ukaže na značaj adekvatnog seksualnog ponašanja vezano za očuvanje reproduktivnog zdravlja.