Respiratorne afektivne krize (RAK) predstavljaju nevoljne, refleksne, neepileptične promjene u djetinjstvu. Benigne su prirode, ali mogu izgledati vrlo dramatično. Respiratorne afektivne krize se ispoljavaju prolaznim respiratornim zastojem, tj. prestankom disanja, kratkotrajnim gubitkom svijesti, abnormalnim položajem tijela sa ili bez konvulzivnih pokreta. Najčešće počinju u prvih 12 mjeseci života, nekada čak i u neonatalnom periodu, a 94% prestaje da se javlja do osme godine. Učestalost varira od više epizoda dnevno do nekoliko godišnje. Postoji i genetska sklonost ka respiratornim afektivnim krizama.
Prema promjeni boje se dijele na plave i blijede RAK. Dijete obično ima jedan tip RAK, plave su zastupljenije, a isto dijete može imati oba tipa. Okidač za plave respiratorne afektivne krize je najčešće emicionalni stimulus, kao što je ljutnja ili frustracija, a zatim slijedi kratkotrajan plač (oko 15 s). Dijete postaje tiho i zaustavlja disanje u ekspirijumu (apneja) i vrlo brzo postaje cijanotično. Neke epizode se završavaju u ovoj fazi, ali ako apneja traje preko 10 s, dijete gubi svijest i postaje mlitavo. Ukoliko apneja traje duže od 25 s, dijete se izvija u opistotonus, uz pojedinačne grčeve ekstremiteta, a izuzetno rijetko može preći u konvulzivni napad zbog nedostatka kiseonika u mozgu i onda su to teške ili složene afektivne respiratorne krize. Prve respiracije posle apneje su neregularne, ali se ubrzo normalizuju, kao i boja kože. Ukupno jedna RAK traje oko minut i dijete se poslije nekoliko minuta vraća svojim aktivnostima, rijetko može biti pospano nekoliko časova. U osnovi plavih RAK je prolazna kombinacija sniženog CO2 u krvi zbog plača, smanjenog izbačaja volumena krvi iz srca pri ekspirijumu i smanjenog CO2 u mozgu.
Razlikovanje epilepsije od RAK je veoma važno zbog činjenice da svakodnevno davanje antiepileptičnih ljekova ne utiče na klinički tok RAK
Neočekivani događaj, iznenađenje i bol predstavljaju provokaciju za blijede RAK. Vrlo je kratak period plača ili ubrzanog disanja, a potom dolazi do gubitka svijesti i posturalnog tonusa i dijete postaje blijedo. Mlitavost i znojenje su česti, a klonični trzajevi ekstremiteta i inkontinencija urina se javljaju u težim slučajevima. Epizoda traje oko jedan minut. Blijede RAK prati usporenje ili kratak zastoj srčane aktivnosti (asistolija), te su posljedica prenaglašenog vagalnog odgovora na bolni nadražaj.
Dijagnoza se postavlja na osnovu pažljivo uzete anamneze, somatskog i neurološkog pregleda djeteta. Kada se postavi dijagnoza RAK, neophodno je uraditi kompletnu krvnu sliku, a vrijednost hemoglobina ispod 105 g/l ima terapijske implikacije. Neophodno je uraditi EKG i isključiti produženi QT sindrom koji može biti uzrok anoksičnih napada. Hipoksične krize kod cijanogenih urođenih mana treba razlikovati od RAK. Razlikovanje epilepsije je veoma važno zbog činjenice da svakodnevno davanje antiepileptičnih ljekova ne utiče na klinički tok RAK. Djeca sa RAK su dobrog zdravstvenog stanja, bez organskih anomalija i urednog neurološkog statusa. RAK se javljaju poslije precipitirajućeg događaja u toku dnevnih aktivnosti, tako da, ako se apneja javi noću ili u toku spavanja, je neophodno isključiti produženu ekspiratornu apneju.
Kada se isključe druge mogućnosti kao uzrok ataka, potrebna je edukacija roditelja o benignoj prirodi respiratornih afektivnih kriza. Neophodno je dijete staviti u bočni horizontalni položaj. Medikamentozna terapija najčešće nije potrebna, osim kod djece sa sideropenijskom anemijom gdje se primjenjuju preparati gvožđa. Međutim, u slučajevima učestalih epizoda (preko 30 na dan), bradikardije sa manje od 20 kontrakcija u minuti, asistolije koja traje duže od 6 sekundi i prethodne neuspješne medikamentozne terapije, važno je ugrađivanje pejsmejkera.
